Een tarptent is in essentie een tarp die in de vorm van een tent wordt opgezet. Hierdoor heeft een tarptent vaak geen grondzeil en binnentent. Een tarptent is dus een enkellaags tent zonder grondzeil.
Een groot voordeel aan een tarptent ten opzichte van een conventionele tent is dat een tarptent vaak aanzienlijk lichter is doordat deze minder materiaal heeft. Ook is de prijs van een tarptent doorgaans lager, zeker in verhouding met het lichtere gewicht. Een tarptent heeft ook een compactere pakmaat dan een tent die is voorzien van een tentbodem en een binnentent waardoor een tarptent gemakkelijk kan worden meegenomen tijdens hiketochten en bijvoorbeeld bikepacking avonturen.
Een nadeel aan een tarptent is het ontbreken van een binnentent en tentbodem. Dit zorgt er in de zomer voor dat insecten gemakkelijker in de tent kunnen komen. Dit wordt vaak opgelost door middel van een losse klamboetent die in de tarptent wordt opgezet. De klamboetent is hierbij vaak voorzien van een tentbodem en opening met ritssluiting zodat deze voor een volledige bescherming tegen insecten zorgt. Een nadeel hierbij is dat het totale gewicht van de tarptent en klamboetent vaak vergelijkbaar is met dat van een conventionele tent.
Om het gewicht zo laag mogelijk te houden en de pakmaat zo compact mogelijk worden veel tarptenten niet geleverd met tentstokken. Een tarptent wordt namelijk vaak opgezet met behulp van wandelstokken waarbij er vanuit gegaan wordt dat je deze tijdens je tocht toch al bij hebt. Sommige tarptenten worden wel geleverd met een kleine spreidstok waarmee het tentdoek beter wordt opgespannen waardoor er meer leefruimte ontstaat.
Er bestaan tarptenten die speciaal zijn ontworpen om als tent opgezet te worden. Een tarptent kan echter ook worden gemaakt met een tarp. Hierbij is het van belang dat de tarp voldoende bevestigingspunten heeft zodat de gewenstre vormen kunnen wordenb gemaakt met de tarp. Tarps met veel bevestigingspunten zijn bijvoorbeeld de tarps van de merken Bushmen, DD Hammocks en Exped. Deze tarps hebben vaak 19 of meer bevestigingspunten waardoor deze op veel verschillende manieren op te zetten zijn.
Een belangrijk aspect waarbij rekening gehouden dient te worden is dat er in een tarptent zonder binnentent meer condens ontstaat dan in een tent die wel een ademende binnentent heeft. Hierdoor is ventilatie essentieel bij het gebruiken van een tarptent. Ook is het belangrijk dat de tarptent wordt opgezet op een plek waar een goede luchtcirculatie mogelijk is. De tarptent opzetten op een heuvel is beter dan deze in een dal opzetten.
Tarptenten worden normaal compleet geleverd met de benodigde haringen en scheerlijnen. Toch is het aan te raden om altijd een aantal extra haringen en extra scheerlijn mee te nemen om er zeker van te zijn dat je de tarptent goed op kunt zetten en bent voorzien van een goede slaapplaats.